Na przykładzie decyzji personalnych
Grupa robotników sezonowych zatrudniła się w dużym gospodarstwie rolnym do sortowania ziemniaków. Po całym dniu pracy przy rozliczaniu dniówki jeden z pracowników poinformował o tym, że nie chce już więcej pracować i jutro nie przyjdzie. Na pytanie dlaczego? Odpowiedział, że to bardzo męcząca psychicznie praca. Psychicznie? Tak. Co ziemniak to decyzja.
Podejmowanie decyzji to najważniejsze zadanie każdego menedżera. To również najtrudniejsza
i najbardziej ryzykowna sfera jego działalności. Złe decyzje mogą zniszczyć czasami karierę w sposób nieodwracalny.
W wielu wypadkach przyczyną jest zła metodologia podejmowania decyzji lub brak odpowiednich informacji. Jednak czasem błąd tkwi nie w procesie, tylko w naszym umyśle.
Warto zatem wiedzieć, jak uniknąć typowych mentalnych pułapek i nie dać się sprowadzić na manowce. Wybrałem 4 pułapki z 8 opisanych przez badaczy tego tematu (John S. Hammond; Ralph L. Keeney; Howard Raiffa) a zamieszczonym po hasłem „Klasyka HBR” w niewydawanym już w Polsce periodyku Harvard Business Review Polska. I uzupełniłem je o przykłady osobistych doświadczeń.
1.
Pułapka Zakotwiczenia
„To, co widzimy lub słyszymy jako pierwsze, wydaje się najważniejsze…”
Pułapka zakotwiczenia, prowadzi do nadania nieproporcjonalnej wagi informacji wcześniejszej.
Kotwice mają różne formy:
- wydarzenie lub trend z przeszłości
- statystyka, którą czytamy w raporcie
- komentarz kolegi, czy szefa
Przykład:
Rekrutujący menedżerowie często podejmują decyzję w oparciu o tło jakie nadali ich decyzji kandydaci, których ostatnio przesłuchiwali. Na tle słabych kandydatów dokonują wyboru najlepszego
z dostępnych. Nie podejmują dalszych starań, zadowalając się „najlepszym wyborem dnia”.
Kiedy zdasz sobie sprawę z niebezpieczeństw związanych z kotwicami, możesz zmniejszyć ich wpływ za pomocą trzech taktyk:
- Zmień perspektywę. Zawsze porównuj kandydata z modelem a nie z innymi kandydatami. Jeśli nie masz modelu zbuduj go.
- Pomyśl, zanim zapytasz. Budując model najpierw przemyśl swoje cele zanim zapytasz o radę innych, nawet wybitnych fachowców.
- Unikaj zakotwiczania innych. Nie ujawniaj swoich przemyśleń i kryteriów przed pytaniem o radę innych.
2.
Pułapka Status Quo
„Wolimy, aby rzeczy pozostały takie same.”
Pułapka status quo, zmusza nas do utrzymania obecnej sytuacji – nawet jeśli istnieją lepsze opcje.
Przykład:
Angażujemy się w pomoc pracownikowi, który ma słabe wyniki i z kwartału na kwartał a nawet z roku na rok wlecze się w ogonie efektywności. Odwlekamy decyzję, bo proces rekrutacyjny jest zawsze trudny i czasochłonny a rezultaty nieprzewidywalne. „Przecież zawsze ktoś musi być ostatni. Mamy w zespole pracowników kategorii „A” mamy średniaków kategorii „B” oraz tych słabszych, „C”. To przecież normalne. Prawda?.” Tłumaczymy się.
Co z tym zrobić?
- Rozważ swoje cele
Czy zespół mógłby osiągać lepsze wyniki mając w składzie większą pulę pracowników kategorii „A”?
- Wiedz, że masz opcje
„Czy można nauczyć indyka chodzić po drzewach? Pewnie można ale lepiej zatrudnić wiewiórkę.” – mówi przysłowie.
- Nie wyolbrzymiaj kosztów zmiany
Jeśli poświęcasz rekrutacji zbyt dużo czasu i energii to naucz się robić to lepiej i szybciej.
- Nie osiedlaj się
Często mówimy: „Na rynku nie ma dobrych kandydatów.” Jeśli tak to znaczy, że wszyscy Twoi konkurenci mają taki sam problem, zatem to nie problem tylko wyzwanie. Dzień jak co dzień w pracy menedżera.
3.
Pułapka kosztów utopionych
„Podejmujemy decyzje, które uzasadniają wcześniejsze wybory.”
Przed sądem toczy się proces rozwodowy. Sąd pyta kobiety dlaczego się rozwodzi? Bo mąż pije i bije. A kiedy to się zaczęło. W zasadzie tak było zawsze. Przed ślubem też? Też. To dlaczego wyszła Pani za niego za mąż? Bo myślałem, że miłość do mnie go odmieni.
Utrwalamy błędy z przeszłości, podejmując decyzje, które uzasadniają wcześniejsze wybory, nawet jeśli wydają się one już nietrafne. Robimy to, ponieważ boimy się przyznać, że wybraliśmy złą drogę
i naiwnie liczymy na odzyskanie strat. Zatrudniając kandydata z wadami, łudzisz się, że jeśli poświęcisz mu czas i użyjesz swoich wyjątkowych talentów to go to odmieni. Im więcej mu poświęcasz energii i czasu tym więcej ponosisz kosztów, tym silniej ulegasz pułapce kosztów utopionych. Coraz trudniej wydostać się z tej „dziury”.
Jak ujął to Warren Buffett…
„Kiedy zobaczysz, że jesteś w dziurze, najlepsze, co możesz zrobić, to przestać kopać”.
Co z tym zrobić ?
- Poproś o pomoc osoby, które nie były zaangażowane w pierwotną decyzję.
- Przypomnij sobie, że nawet najlepsi menedżerowie popełniają błędy i czasami mądre wybory mogą mieć złe konsekwencje.
- Potraktuj porażkę jako naukę. Selekcja jest funkcją czasu, dlatego dopiero sprawdzenie kandydata w okresie próbnym powie ci prawdę o nim.
- Naucz otoczenie myślenia, że każdy nowozatrudniony to wielka niewiadoma i eksperyment, Zatem potrzebna jest cierpliwość i zmiana.
4.
Pułapka potwierdzania dowodów
„Poszukujemy informacji, które wspierają nasz obecny punkt widzenia.”
Pułapka potwierdzająca dowody prowadzi nas do szukania informacji, które potwierdzają to, o czym już myślimy – i odrzucania wszystkiego innego.
Przykład:
Zwracam się o poradę do kolegi menedżera. Zadaję mu pytanie o to czy ma takie same trudności w znalezieniu kandydatów do pracy jak ja. Czy widzi tak jak ja, że obecni kandydaci są słabsi niż kiedyś. Intencja jest wyraźna. Nie poszukuję informacji a jedynie potwierdzenia dla swoich opinii.
Co z tym zrobić ?
- Rozważ wszystkie dowody, zbadaj je wszystkie z jednakową dokładnością. Np. zapytaj kolegów, którzy mieli powodzenia rekrutacyjne.
- Znajdź „adwokata diabła”, poproś kogoś o krytykę Twojego podejścia.
- Unikaj potakiwaczy.
„Świadomość to Twoja najlepsza broń”
Wprawdzie nie jesteśmy w stanie w pełni wykorzenić wad przypisanych pracy naszego umysłu, ale możemy podejmować decyzje w sposób kontrolowany i zdyscyplinowany, dzięki czemu możemy wychwycić błędy w myśleniu, zanim staną się błędami w ocenie sytuacji.